«اهمیت ماه رجب »
درباره اهمیت ماه رجب و سفارش به استغفار و استحباب عمره رجبیه روایات بسیاری وارد شده است که از مجموعه آنها چنین به دست می آید که ماه رجب ماه تقویت ارتباط با خداست و در ماه شعبان صلوات بر محمد و آل محمد و التزام به سنت پیامبر (صلی الله علیه وآله) بسیار سفارش شده است.
   

پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) می فرماید: رجب، «شهرالله الأصمّ» است و بدان سبب آن را «اصمّ» نامیدند که هیچ ماهی به پایه عظمت آن نمی رسد مردم زمان جاهلیت به رجب حرمت می نهادند و آنگاه که اسلام درخشیدن گرفت، بر حرمت آن افزود. بدانید که رجب، ماه خدا شعبان، ماه من و رمضان، ماه امت من است پس هرکس یک روز از رجب را روزه بدارد، مستحقّ رضوان الهی گردد و روزه اش غضب الهی را خاموش کند و خداوند دری از درهای جهنّم را بر او ببندد. اگر کسی به اندازه تمام زمین طلا انفاق کند، برتر از روزه یک روز آن نخواهد بود… هرگاه شب شود، دعایش مستجاب خواهد بود: یا در دنیابه او عطا خواهد شد و یا برای آخرت او ذخیره می شود… حضرت رسول خدا (صلی الله علیه وآله) سپس ثواب دو، سه، چهار، پنج، تا سی روز، روزه ماه رجب را تک تک با توضیح کامل بیان فرمود.

در همین زمینه امام کاظم (علیه السلام) می فرماید: رجب، نام نهری در بهشت است که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر است بنابراین هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بدارد، خداوند از آن نهر به او خواهد نوشاند.

همچنین آن حضرت در روایت دیگری می فرماید: رجب، ماه عظیمی است که خداوند، اعمال نیک را در آن چند برابر می فرماید و گناهان را در آن محو می کند. پس هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، به اندازه مسیر یک سال از جهنّم دور و هرکس سه روز از آن ماه را روزه بدارد، بهشت بر او واجب می شود.

اسوه اهل معرفت و عبادت، مرحوم سیدبن طاوس در مورد افرادی که قبل از اسلام در دوره جاهلیت، مورد ظلم و ستم دیگران قرار گرفتند اما به انتظار ماه رجب نشستند و در آن ماه پربرکت، خدای را بخواندند و حضرت حق، دعایشان را مستجاب فرمود و بلا و گرفتاری را از آنها بگرداند، چند داستان نقل کرده است که ما یکی از آن ها را در اینجا می آوریم: شخصی، گذارش به مردی افتاد که نابینا، بیمار و خانه نشین شده بود. او از دیگران پرسید: چرا این بیمار گرفتار، از خدای متعال عافیت نمی خواهد؟ به او پاسخ دادند آیا او را نمی شناسی؟ او به نفرین شخصی به نام «عیاض» گرفتار شده است.

او گفت: عیاض را فراخوانید تا ماجرای این مرد نابینا را برای ما بازگوید. وقتی عیاض آمد به او گفت: داستان پسران «ضیعا» را که این مرد از جمع آنهاست برای ما بگو عیاض گفت: این داستان از داستان های دوره جاهلیت است و من دوست ندارم پس از آمدن اسلام، دیگر آن را بازگویم. آن شخص گفت: شایسته است که آن را برای ما بازگویی. عیاض گفت: پسران ضیعا، ده نفر بودند و خواهری داشتند که همسر من بود. آنان با من درگیر شدند و همسرم را از من جدا کردند. من هرچه آنان را به خداوند سوگند دادم و احترام خویشی و قرابت را یادآوری کردم، فایده ای نبخشید. من صبر کردم تا ماه رجب، این ماه محترم الهی فرا رسید و آنگاه دست به دعا برداشتم و با حال خستگی و درماندگی خدای را بخواندم و تقاضا کردم که همه شان نابود و یکی شان نابینا و زمین گیر شود. خدای متعال دعایم را مستجاب فرمود و همه شان نابود شدند جز این مرد، که نابینا و خانه نشین شده است.

باری در کرامت و فضیلت این ماه، حضرت امام صادق (علیه السلام) نیز می فرماید: آن گاه که قیامت برپا شود، منادی الهی فریاد زند: «أین الرجبیون؟» کجایند آنانکه ماه رجب را گرامی داشتند و از آن، بهره ها بردند؟ از آن انبوه جمعیت، گروهی برخیزند که نور جمالشان محشر را روشن کند. بر سر آنان تاج های شاهی که مرصّع به درّ و یاقوت است، قرار دارد و در طرف راست هرنفر از آنان هزار فرشته، در سمت چپ نیز هزار فرشته به او کرامت و تعظیم الهی را تبریک گویند. از جانب الهی ندا آید: بندگان و کنیزانم، به عزت و جلالم سوگند، شما را جای و مقام گرامی و عطایای فراوان دهم و شما را در جایی جای دهم که از زیر آن نهرها جاری است و شما در آن جاوید خواهید بود زیرا شما داوطلبانه برای من در ماهی که من بزرگش داشتم روزه گرفتید. سپس، خطاب به فرشتگان فرماید: فرشتگان من بندگان و کنیزان را به بهشت داخل کنید. در اینجا حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: این پاداش، برای کسی است که گرچه یک روز از اول یا وسط یا آخر ماه رجب را روزه بدارد.

پیامبر گرامی ما در بیان عظمت و اهمیت ماه رجب می فرماید: خدای متعال، در آسمان هفتم، فرشته ای به نام «داعی» قرار داده است. هرگاه ماه رجب فرا رسد، آن فرشته دعوت کننده، هرشب تا به صبح گوید: خوشا به حال کسانی که به ذکر الهی مشغولند خوشا به حال کسانی که با میل و رغبت تمام، رو به سوی درگاه خدا آرند. و خداوند می فرماید: من همنشین کسی هستم که با من همنشین باشد، و مطیع کسی هستم که فرمان مرا ببرد و آمرزنده ام کسی را که از من طلب آمرزش کند. این ماه رجب ماه من، بنده هم بنده من، و رحمت هم از آن من است هرکس مرا در این ماه بخواند، پاسخ مثبت دهم و هرکس از من چیزی بخواهد، به او عطا کنم و هرکس از من هدایت جوید، هدایتش کنم.

من این ماه را وسیله ارتباط بین خود و بندگانم قرار داده ام پس هرکس به آن چنگ زند، به من می رسد.

گرچه تمام ماه رجب، نزد خداوند و اولیاء گرامیش عزیز و ارجمند است لیکن برخی از اوقات آن، فضیلت ویژه ای دارد مثلا اوّلین شب جمعه ماه رجب، دارای امتیازی بزرگ است. پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) می فرماید: از اولین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید فرشتگان آن را «لیله الرغائب» می نامند. چرا که وقتی یک سوم از شب گذشت، هیچ فرشته ای نیست مگر اینکه در کنار کعبه مشرفه آید آنگاه خداوند نظر مرحمت به آنان کند و فرماید: فرشتگانم هرچه خواهید از من بخواهید. فرشتگان گویند: بارالها حاجت و خواسته ما آن است که روزه داران ماه رجب را بیامرزی خداوند متعال فرماید: آمرزیدم.

یکی از کارهای مهم و شایسته در ماه رجب، کمک به مستمندان است. امام صادق (علیه السلام) از پدران گرامیش از امام علی (علیه السلام) نقل می کند که آن حضرت فرمود:… هرکس به خاطر خدا در ماه رجب صدقه بدهد، خداوند وی را آنچنان اکرام فرماید که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه بر قلب انسانی خطور کرده باشد.

اگر هیچ حادثه ای در ماه رجب رخ نمی داد، باز هم رجب ارزش خاص و ویژگی استثنائی خود را داشت لیکن حوادثی در آن به وقوع پیوسته است که مهمترین آن، در روز بیست و هفتم این ماه است چرا که آخرین پیامبر برگزیده الهی حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) در این روز از جانب خدای متعال مأمور هدایت مردم و ابلاغ هدایت و رسالت الهی گردید.

بندگان صالح و آگاه الهی، ماه رجب و شعبان را به عنوان زمینه و مقدمه ای جهت کسب آمادگی برای درک درست و شایسته ماه مبارک رمضان به حساب می آورند. خوشبختانه هم اکنون در برخی از شهرهای کشور عزیزمان ایران، اهل عبادت و معرفت دو برنامه دارند و آن ها را با هم اجرا می کنند: یکی «اعتکاف» که دستور اکید اسلام است با احکام و دستورات ویژه اش و دیگری برنامه ای به نام عمل ام داود، دستوری که از حضرت امام صادق (علیه السلام) به ما رسیده است.

درباره اهمیت ماه رجب و سفارش به استغفار و استحباب عمره رجبیه روایات بسیاری وارد شده است که از مجموعه آنها چنین به دست می آید که ماه رجب ماه تقویت ارتباط با خداست و در ماه شعبان صلوات بر محمد و آل محمد و التزام به سنت پیامبر (صلی الله علیه وآله) بسیار سفارش شده است.

برای آگاهی از برنامه ها و عبادات و دعاهای این ماه به کتب ادعیه چون «مفاتیح الجنان»، «اقبال الأعمال» و غیره مراجعه کنید.

یا اِلهَ العاصین یا اِلهَ العاصین…

رو میگردانم من،دیگر از آن و این،که بر من ِ عاصی،هستی یارِ دیرین

هر لحظه نامت را،خوانم به تاب و تب،بیچاره بر دَرَت،رو آورده یا رب

در کوله بارِ خود،ای حیّ سبحانم،چیزی ندارم من،غیر از گناهانم

دلخوشیِ بنده،عنایتت باشد،فقط اُمید من،به رحمتت باشد

از فرط ِ گناهم،نبرده ام سودی،من بد بودم امّا،تو خوبی نمودی

بر حال خرابم،زاری نکردم من،جز معصیت دیگر،کاری نکردم من

شُهره به گُنه در،بازار تو بودم،تو فخر من بودی،من عار تو بودم

جانها فدای آن،نورِ عالَمینت،در گذر از جرمم،به حقّ حسینت

یا رب مرا دیگر،عبد خدایی کن،مرا چو خوبانت،کرببلایی کن

کاری کن بمیرم،با عشق ثارالله،ذکر لبم باشد،یا اباعبدالله

یا اباعبدالله یا اباعبدالله…

نمودی بر نیزه،تلاوت قرآن،جانها به قربانت،یا ذبیحَ العطشان

یا اباعبدالله یا اباعبدالله…

ای سرت بر نیزه،ای تنت به صحرا،باَبی اَنتَ وَ،اُمّی یا ثارالله

یا اباعبدالله یا اباعبدالله…

فضيلت اعتکاف چيست و چرا فقط در روزهايي خاص از ماه رجب معتکف مي شوند؟
 

الف) اعتكاف، عبارت است از ماندن در مسجد به قصد بندگى و عبادت و لازم نيست نيت عبادت ديگرى غير از ماندن در مسجد به آن ضميمه شود. اصل اعتكاف مستحب است؛ اما به خاطر نذر، قسم يا عهد و يا اجير شدن براى ديگرى، واجب مى‏شود. همين‏طور براى كسى كه دو روز معتكف شده، روز سوم واجب مى‏گردد و اعتكاف اثر عميقى در تصفيه روح و توجه مخصوص به پروردگار دارد. در حقيقت براى پرورش روح تقوا و خويشتن‏دارى، خودشناسى و خداشناسى و ملكه پرهيز از گناه و احساس مسؤوليت در برابر وظايف انسان‏ها است و در فضيلت آن آمده است كه ثواب اعتكاف، انجام دادن و معتكف شدن برابر با دو حج و دو عمره مى‏باش)دسفينة‏البحار، ج 6، ص 334 - وسائل‏الشيعه، ج 7، ص 413، انتشارات مكتبة‏الاسلامى (.
       ب ) در هر زمانى كه روزه گرفتن صحيح باشد، اعتكاف نيز صحيح است؛ ولى با فضيلت‏ترين زمان آن ماه رمضان، مخصوصا ده روز آخر آن ماه است.
       ج ) اعتكاف چند شرط دارد:

  -1 عقل،
  - 2 نيت،
 - 3 روزه گرفتن،
  -4 كمتر از سه روز نباشد،
 -5 در يكى از مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبى(مدينه)، مسجد كوفه، مسجد بصره) باشد و در غير اين چهار مسجد، بنا بر نظر امام اعتكاف اشكال دارد. اما در مسجد جامع هر شهر هم به اميد ثواب مى‏توان معتكف شد،
       6- زن در صورتى مى‏تواند معتكف شود كه با حقوق شوهر منافات نداشته باشد و شوهر به او اذن بدهد. اعتكاف فرزندان هم اگر باعث اذيت پدر و مادر شود، جايز نيست؛ اما اگر باعث اذيت نشود اذن لازم نمى‏باشد.
       7- بدون عذر شرعى و عمدا از مسجد (در مدت اعتكاف) خارج نشود،
       8- بلوغ در اعتكاف شرط نيست، ازاين‏رو از بچه مميز (كه خوب و بد را تميز مى‏دهد) نيز صحيح است.
       چند چيز بر معتكف حرام است:
       1- اعمال زناشويى با همسر (حتى لمس و بوسيدن و نگاه شهوت‏آميز كردن)،
       2- استمنا،
       3- بوييدن مشك و ريحان و چيزهاى معطر،
       4- خريد و فروش و معاملات،
       5- جدال و گفت‏وگو در امور دنيا با مسائل دينى اگر براى شكستن طرف مقابل باشد؛ اما اگر گفت‏وگو براى فهميدن يك مسأله علمى باشد اشكال ندارد، (تحريرالوسيله، ج 1، ص 554).
       دانشجويان و كسانى كه در شهرهاى ديگر هستند، مى‏توانند در مسجد جامع آن شهر به قصد ثواب معتكف شوند، (استفتاآت امام خمينى).
       البته شما بايد به فتواى مرجع تقليدى كه از او تقليد مى‏كنيد مراجعه نماييد

ماه رجب و ماه شعبان و ماه رمضان شرافت زیادی دارند و در فضیلت آنها روایات بسیاری وارد شده است. از حضرت رسول (صلى الله علیه و آله) روایت شده كه: ماه رجب ماه بزرگ خدا است و ماهى در حرمت و فضیلت به آن نمى‏رسد و جنگیدن با كافران در این ماه حرام است و رجب ماه خدا است و شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امت من است كسى كه یك روز از ماه رجب را روزه بگیرد، موجب خشنودى خدای بزرگ می‌گردد و غضب الهى از او دور می گردد و درى از درهاى جهنم بر روى او بسته گردد.

از حضرت موسى بن جعفر(علیهماالسلام) روایت شده است كه: هر كس یك روز از ماه رجب را روزه بگیرد، آتش جهنم یك سال، از او دور شود و هر كس سه روز از آن را روزه بگیرد بهشت بر او واجب می گردد.

و همچنین فرمود كه: رجب نام نهرى است در بهشت که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‏تر است. هر كس یك روز از رجب را روزه بگیرد البته از آن نهر بیاشامد.

از امام صادق(علیه السلام) روایت است كه حضرت رسول اکرم( صلى الله علیه و آله) فرمود كه: ماه رجب ماه استغفار امت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش كنید كه خدا آمرزنده و مهربان است و رجب را “أصب” مى‏گویند زیرا كه رحمت خدا در این ماه بر امت من بسیار ریخته مى‏شود پس بسیار بگوئید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ».

ابن بابویه از سالم روایت كرده است كه گفت: در اواخر ماه رجب كه چند روز از آن مانده بود، خدمت امام صادق(علیه السلام)رسیدم. وقتی نظر مبارك آن حضرت بر من افتاد فرمود كه آیا در این ماه روزه گرفته‏اى؟ گفتم نه والله اى فرزند رسول خدا. فرمود كه آنقدر ثواب از تو فوت شده است كه قدر آن را به غیر از خدا كسى نمى‏داند به درستى كه این ماهى است كه خدا آن را بر ماه‌هاى دیگر فضیلت داده و حرمت آن را عظیم نموده و گرامی داشتن روزه دار را در این ماه بر خود واجب گردانیده است.

پس گفتم یابن رسول الله اگر در باقیمانده این ماه روزه بدارم آیا به بعضى از ثواب روزه‏داران آن نائل مى‏گردم؟ فرمود: اى سالم هر كس یك روز از آخر این ماه را روزه بدارد خدا او را ایمن گرداند از شدت سكرات مرگ و از هول بعد از مرگ و از عذاب قبر و هر كس دو روز از آخر این ماه را روزه بگیرد از صراط به آسانى بگذرد و هر كس سه روز از آخر این ماه را روزه بگیرد ایمن گردد از ترس بزرگ روز قیامت و از شدت‌ها و هول‌هاى آن روز و برات بیزارى از آتش جهنم به او عطا كنند. و بدان كه براى روزه ماه رجب فضیلت بسیار وارد شده است و روایت شده كه اگر شخصی قادر بر آن نباشد هر روز صد مرتبه این تسبیحات را بخواند تا ثواب روزه آن را دریابد: سُبْحَانَ الْإِلَهِ الْجَلِیلِ سُبْحَانَ مَنْ لا یَنْبَغِى التَّسْبِیحُ إِلا لَهُ سُبْحَانَ الْأَعَزِّ الْأَكْرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزََّ وَ هُوَ لَهُ أَهْلٌ .

اعمال مشترك ماه مبارک رجب
اینها اعمالی است كه انجام دادن آنها متعلق به همه ماه است و اختصاصى به روز معینی ندارد و آن چند مورد است :

1- در تمام ایام ماه رجب دعای ذیل را که روایت شده امام زین العابدین(علیه السلام) در حجر در غره خواندند، خوانده شود:
“یَا مَنْ یَمْلِكُ حَوَائِجَ السَّائِلِینَ وَ یَعْلَمُ ضَمِیرَ الصَّامِتِینَ لِكُلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْكَ سَمْعٌ حَاضِرٌ وَ جَوَابٌ عَتِیدٌ اللَّهُمَّ وَ مَوَاعِیدُكَ الصَّادِقَةُ وَ أَیَادِیكَ الْفَاضِلَةُ وَ رَحْمَتُكَ الْوَاسِعَةُ فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْضِىَ حَوَائِجِى لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَىْ‏ءٍ قَدِیرٌ .”

2- دعایی را كه از امام صادق(علیه السلام) روایت شده، خوانده شود:
«خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَیْرِكَ وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلا لَكَ وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلا بِكَ وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَكَ بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِینَ وَ خَیْرُكَ مَبْذُولٌ لِلطَّالِبِینَ وَ فَضْلُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِینَ وَ نَیْلُكَ مُتَاحٌ لِلْآمِلِینَ وَ رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِیئِینَ وَ سَبِیلُكَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِینَ اللَّهُمَّ فَاهْدِنِى هُدَى الْمُهْتَدِینَ وَ ارْزُقْنِى اجْتِهَادَ الْمُجْتَهِدِینَ وَلا تَجْعَلْنِى مِنَ الْغَافِلِینَ الْمُبْعَدِینَ وَ اغْفِرْ لِى یَوْمَ الدِّینِ .»